Jan Mencwel napisał kolejny – po „Betonozie” – reportaż wyrastający z pobudek społecznych i aktywistycznych. W „Betonozie” pisał, zgodnie z podtytułem, o tym, „jak się niszczy polskie miasta”, tymczasem w „Hydrozagadce” zajmuje się zaburzaniem rotacji wody w polskiej przyrodzie. Dochodzi do niego z powodu osuszania rzek, mokradeł, torfowisk, gospodarka leśna, próby pozyskiwania energii z wód płynących. Za wszystkimi tymi działaniami stoi, jak dowodzi Mencwel, ludzka chciwość i bezmyślność, a cierpią na nim, czego też udaje się w tym reportażu dowieść, również ludzie, ale też tysiące innych żywych istnień.
Tym samym „Hydrozagadka” to książka, która wpisuje się w nurt patriotyzmu ekologicznego – szczególnego paradygmatu patriotycznego, który sprowadza dbałość o kraj i jego przyszłość do działań na rzecz ochrony środowiska, a dzięki temu – zabezpieczenia kolejnych pokoleń przed drastycznymi kryzysami XXI wieku. „Hydrozagadka”, zgodnie z nazwą, dotyczy nade wszystko zabezpieczenia polskich zasobów wodnych.
Właśnie w kontekście patriotycznym szczególnie zajmujące są rozdziały, w których Mencwel przywołuje i analizuje klasykę literatury polskiej, w tym lektury szkolnej „Przedwiośnie” oraz powieści „Noce i dnie” Marii Dąbrowskiej. Autor dowodzi, że za przyzwoleniem na dotychczasowe niszczenie rzek kryje się utrwalony w naszej świadomości zbiorowej mit, który utożsamia osuszanie polskich ziem z ich ucywilizowaniem. Jednak w dzisiejszych czasach wiadomo już na pewno: tylko dzikie rzeki i inne tereny wodne, dzikie, czyli pozostawione same sobie, pozwalają na bioróżnorodność, a także chronią przed powodziami i suszami.